Alimenty na dziecko
Obowiązek alimentacyjny oznacza konieczność dostarczania środków utrzymania określonym osobom w określonych okolicznościach. W praktyce najczęściej spotykanym jest obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci. W standardowej sytuacji dzieci wychowywane są przez oboje rodziców, którzy wspólnie ponoszą koszty utrzymania i wychowania małoletnich dzieci. W sytuacji separacji czy rozwodu, dzieci z reguły pozostają pod opieką jednego z małżonków, który je utrzymuje, na drugim rodzicu z kolei ciąży obowiązek „dokładania się” do kosztów poprzez świadczenie alimentacyjne. Podczas rozprawy rozwodowej czy separacji przeprowadzonej na drodze sądowej, sąd rozstrzyga kwestie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi i najczęściej w tym trybie orzeka również o przyznaniu alimentów.
Większość osób nadal niesłusznie uważa, że alimenty należą się jedynie do momentu ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Prawo stanowi natomiast wprost, że obowiązek alimentacyjny ciąży na rodzicu do czasu, aż dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Co oznacza to w praktyce? Dziecko musi zdobyć zawód lub kwalifikacje do wykonywania pracy zarobkowej lub uzyskać majątek przynoszący dochody wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania.
Należy jednak pamiętać, że w sytuacji gdy np. dziecko studiuje w trybie niestacjonarnym Sąd może uznać, że dziecko może pracować i jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Z obowiązku świadczenia zwalnia także fakt, że dziecko celowo przedłuża okres niesamodzielności, na przykład przez powtarzanie roku, częste zmienianie szkoły lub kierunku studiów. Alimenty mogą zostać uchylone również jeśli zasądzone świadczenie naraża rodzica na znaczący uszczerbek. Zwolnić z alimentów może jednak jedynie Sąd, niemożliwa jest więc sytuacja, w której np. ojciec przestaje płacić alimenty ponieważ w jego ocenie uprawniony do alimentacji ukończył 18 rok życia i jest w stanie samodzielnie się utrzymać. W/w okoliczności zobowiązany do alimentacji powinien wykazać przed Sądem, jeżeli Sąd uzna, że uprawniony do alimentacji może utrzymać się samodzielnie uchyli obowiązek alimentacyjny.
Warto zaznaczyć, że w sytuacji gdy małoletnie dziecko jest posiadaczem majątku i dochody z tego majątku są wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania dziecka, alimenty nie przysługują.
Pełnoletnie dziecko w sprawie o alimenty występuje samodzielnie, jeżeli dziecko ma mniej niż 18 lat, powództwo w jego imieniu musi wnieść rodzic działając jako przedstawiciel ustawowy – ważne aby pamiętać, że jako powoda należy wskazać dziecko.
Wysokość świadczeń alimentacyjnych oraz zasady ich przyznawania zależą od wielu czynników. Z reguły alimenty ustanawiane są przez Sąd, jeżeli jednak oboje rodzice są zgodni co do kwoty oraz sposobu wypłacania alimentów, wystarczy zawarcie stosownej umowy. Przepisy prawne nie określają żadnych widełek pieniężnych, które pomogłyby ustalić wysokości alimentów – to właśnie jeden z powodów, dla których sprawy o alimenty mogą się przedłużać, Sąd musi przeanalizować cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, są to dokumenty lub fakty wykazywane za pomocą osobowych źródeł dowodowych. Niezwykle istotne jest właściwe uzasadnienie i wykazanie wysokości miesięcznych alimentów, w czym na pewno pomoże doświadczony i dobry prawnik.
Okoliczności na które Sąd zwraca uwagę podczas orzekania o wysokości alimentów:
- Usprawiedliwione potrzeby dziecka, zapewniające normalne warunki życiowe i rozwojowe;
- Możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica;
- Zaangażowanie rodzica pozwanego w utrzymanie i wychowanie dziecka – im mniejsze zainteresowania i słabszy kontakt z dzieckiem tym, najczęściej, wyższa kwota alimentów.
Ustalając alimenty, Sąd bierze pod uwagę nie to, ile rodzic zarabia, ale ile mógłby zarobić, gdyby w pełni wykorzystał własne kwalifikacje i doświadczenie zawodowe.
W celu otrzymania alimentów na dziecko, należy złożyć pozew do sądu rejonowego, właściwego dla miejsca zamieszania pozwanego lub dziecka. Pozew należy złożyć wraz z odpowiednimi dokumentami:
- Odpis skróconego aktu urodzenia dziecka;
- Odpis wyroku rozwodowego, separacji lub – jeśli osoba wciąż pozostaje w związku małżeńskim- akt ślubu;
- Zaświadczenie o zarobkach z zakładu pracy lub z urzędu pracy, w sytuacji gdy przedstawiciel ustawowy dziecka jest bezrobotny i pobiera zasiłek;
- Wykaz kosztów utrzymania dziecka (dowody opłat za leczenie, zajęcia dodatkowe, przybory szkolne itd.)
Poza oznaczeniem sądu, powoda oraz pozwanego należy wskazać, że jest to pozew o zasądzenie świadczenia alimentacyjnego, a także kwotę żądanego świadczenia i datę, od kiedy alimenty mają być płacone – z reguły sąd zasądza alimenty na przyszłość od daty wniesienia pozwu. Możliwe jest jednak żądanie świadczenia za okres nie dłuższy niż 3 lata wstecz od daty złożenia pozwu.
W uzasadnieniu pozwu, należy podać argumenty uzasadniające to, iż pozwany jest w stanie łożyć na utrzymanie dziecka, przedstawić swoją sytuację majątkową oraz osoby przeciwko której kierowany jest pozew oraz obliczyć wydatki ponoszone na rzecz dziecka. Powyższe elementy powinny być poparte konkretnymi dowodami w postaci rachunków, dokumentów, zeznań świadków, zaświadczenia o zarobkach – dowody należy wymienić również na końcu pisma procesowego w tzw. załącznikach. Należy pamiętać o dołączeniu pisma oraz kopii wszystkich załączników – dla drugiej strony.
Konieczne jest także określenie wartości przedmiotu sporu – sumy świadczeń za jeden rok.
(w sytuacji gdy wysokość żądanych alimentów wynosi 1000 zł, wartość przedmiotu sporu będzie wynosiła 12 000 zł).
Dodatkowo warto dołączyć do pozwu wniosek o zabezpieczenie powództwa – na tej podstawie sąd może nałożyć na ojca obowiązek alimentacyjny już w czasie trwania procesu.
Jeżeli oboje rodzice są zgodni i chcą załatwić sprawę alimentów poza sądem, mogą zawrzeć umowę, w której określona zostanie kwota, termin oraz sposób płacenia alimentów. Najlepiej sporządzić taką umowę w formie aktu notarialnego. W celu ułatwienia dochodzenia pieniędzy na wypadek zaprzestania wywiązywania się z obowiązku, dobrym posunięciem jest zastrzeżenie dobrowolnego poddania się egzekucji przez danego rodzica.
Prawo pozwala również na żądanie aby ojciec dziecka – nawet nie będący małżonkiem – pokrywał część kosztów związanych z ciążą, porodem, kosztami trzymiesięcznego utrzymania matki dziecka w okresie okołoporodowym oraz dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Istnieje tylko jeden warunek – ojcostwo mężczyzny musi być przynajmniej wiarygodne.
Co ważne, pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej nie zwalnia z obowiązku płacenia alimentów.
W sytuacji gdy miejsce pobytu ojca dziecka jest nieznane należy złożyć wniosek o ustanowienie dla niego kuratora.
EGZEKUJA ALIMENTÓW
W sytuacji gdy Sąd wydał wyrok zasądzający alimenty na rzecz uprawnionego nierzadko okazuje się, że zobowiązany do alimentacji nie przekazuje ustalonej przez Sąd w wyroku kwoty. Co wtedy? W takiej sytuacji opiekun prawny małoletniego/ uprawnionego do alimentacji powinien skierować do komornika wniosek o egzekucję świadczenia alimentacyjnego. Komornik przystępuje do egzekucji i ustala jakie ma możliwości na uzyskanie alimentów od dłużnika. Jeżeli znajduje na koncie dłużnika pieniądze zajmuje je i przekazuje uprawnionemu do alimentacji. Ściągalność alimentów w Polsce w dalszym ciągu jest zbyt niska w porównaniu z Holandią czy innymi krajami UE, które zdecydowanie lepiej sobie radzą z dłużnikami alimentacyjnymi. Z najnowszych badań wynika, iż najwięcej dłużników alimentacyjnych mieszka w województwie śląskim, mazowieckim i dolnośląskim.
Zgodnie z obowiązującym prawem niealimentacja jest przestępstwem karnym zagrożonym karą pozbawienia wolności do roku. W dniu 31 maja 2017 r. nastąpiło zawężenie zakresu kryminalizaci przestępstwa niealimentacji (art. 209 KK), gdyż od tego dnia przestępstwo zachodzi tylko wtedy, gdy obowiązek alimentacyjny został określony co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową. Przedtem takiego zastrzeżenia nie było. Do tego doszły znamiona ilościowe, zgodnie z którymi zaległość musi wynosić równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo opóźnienie w płatności alimentów musi wynosić co najmniej 3 miesiące. Innymi słowy, nastąpiła częściowa (zakresowa) dekryminalizacja tego typu przestępstwa.
FUNDUSZ ALIMENTACYJNY
W sytuacji gdy dłużnik nie posiada środków na pokrycie zasądzonych alimentów, można złożyć wniosek o otrzymanie alimentów z funduszu alimentacyjnego. Aby otrzymać wypłatę świadczeń z funduszu, dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać 900 złotych netto miesięcznie. Świadczenia z funduszu nie przekraczają kwoty 500 zł na dziecko. Ponadto istnieje mechanizm „złotówka za złotówkę”, który polega na tym, że przekroczenie progu dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu nie powoduje utraty prawa do alimentów. Świadczenie będzie przysługiwać jednakże w wysokości pomniejszonej o kwotę przekroczonego wymogu – przykładowo, jeżeli dochód na osobę w rodzinie wynosi 1100 złotych, a więc przekracza ustanowiony na 900 złotych wymóg dochodowy, to nadal istnieje możliwość pobierania świadczeń z funduszu, jednak w pomniejszonej o 200 złotych kwotę. Oznacza to, że zamiast 500 złotych, wypłacane będzie 300 złotych.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłacane są
- dzieciom do 18 roku życia;
- osobom uczącym się, do ukończenia 25 roku życia;
- bezterminowo osobom niepełnosprawnym.
Należy również pamiętać, że alimenty jak również świadczenia wypłacane z funduszu alimentacyjnego wchodzą w skład dochodu. Oznacza to konieczność uwzględnienia ich podczas wypełniania PITu. Powinien także zostać odprowadzony od nich podatek od osób fizycznych, istnieją jednak wyjątki od tej reguły, mianowicie gdy alimenty płacone są na rzecz dzieci:
- które nie ukończyły 25 roku życia;
- które otrzymują dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną – wiek nie ma w tym przypadku znaczenia;
- które ukończyły 25 rok życia, ale świadczenia płacone są na podstawie ugody sądowej lub wyroku i nie przekraczają 700 złotych miesięcznie.
Informacją korzystną dla osób samotnie wychowujących dzieci jest fakt, że od roku 2016 przy ustalaniu wysokości świadczeń alimentacyjnych sąd nie bierze pod uwagę świadczeń otrzymywanych z programu Rodzina 500+.