Jak i kiedy można ograniczyć władzę rodzicielską?
Władza rodzicielska to prawo i obowiązek rodziców do opieki nad dzieckiem, odpowiedniego wychowania i kształtowania światopoglądu w oparciu o wartości, ze szczególnym uwzględnieniem dobra dziecka. Można przyjąć, iż władza rodzicielska powstaje w momencie narodzin dziecka i przysługuje obojgu rodzicom aż do momentu uzyskania pełnoletności przez dziecko. Władza rodzicielska została uregulowana w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym w art.92-112.
Każdemu z rodziców z osobna przysługują prawa oraz obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej jednakże w najistotniejszych sprawach dotyczących dziecka oraz jego majątku, decyzje powinny być podejmowane wspólnie przez rodziców. W kluczowych kwestiach należy również brać pod uwagę zdanie dziecka – jeżeli stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Zdarzają się sytuacje w których dojście do porozumienia między rodzicami nie jest możliwe lub sytuacje w których jedno z rodziców wyklucza drugiego z udziału w istotnych decyzjach dotyczących dziecka albo wykonywanie praw rodzicielskich narusza dobro dziecka, w takich przypadkach możliwe jest rozstrzygniecie sporu przez sąd rodzinny. Sąd może zawiesić, ograniczyć lub pozbawić jednego lub oboje rodziców władzy rodzicielskiej.
Często spotykany problem to stosowanie zamiennie dwóch pojęć, a mianowicie ograniczenie władzy rodzicielskiej z pozbawieniem władzy rodzicielskiej. W rzeczywistości są to dwa odrębne mechanizmy, wymagające zupełnie innych czynników, aby je wprowadzić w życie.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza całkowite pozbawienie rodzica prawa do współdecydowaniu o dziecku i zawsze wiąże się z zawinionym zachowaniem rodzica. Ograniczenie natomiast może przyjmować różne formy i niekoniecznie jest związane z zachowaniem rodzica.
Podsumowując dla dobra dziecka, rodzice powinni zawsze ze sobą współpracować tak, aby przekonać Sąd o tym, iż nie zachodzi konieczność ograniczenia władzy rodzicielskiej jednej ze stron, a w interesie dziecka jest pozostawienie pełnej władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Warto zatem wypracować wspólne porozumienie, które zostanie przedstawione przed Sądem. Niestety zdarzają sie sytuacje, gdzie pomimo bycia przykładnymi rodzicami wskutek zatargów, kłótni i niemożności wypracowania porozumienia w zakresie opieki i wychowania dzieci, z uwagi na emocje towarzyszące sprawie o rozwód czy separację, Sąd kierując się dobrem dziecka ogranicza władzę rodzicielską jednego z rodziców.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Zawieszenie władzy rodzicielskiej jest jedną z form ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej. Istota zawieszenia władzy rodzicielskiej polega na tym, że orzeczenie sądu nie pozbawia rodziców władzy rodzicielskiej, ale powoduje niemożliwość jej wykonywania. Sąd może orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej w sytuacji wystąpienia przemijającej przeszkody w jej wykonaniu – z reguły szkoda jest niezawiniona. Czasowa przerwa w wykonywaniu władzy rodzicielskiej nie prowadzi do automatycznego zawieszenia władzy rodzicielskiej. Co więcej decyzja o potrzebie zawieszenia, zależy od uznania sądu i musi być podyktowane dobrem dziecka oraz szczegółową oceną okoliczności danej sprawy.
Ocena o tym, czy przeszkoda ma charakter przemijający, zależy od przypuszczalnego czasu jej trwania, który nie może być zbyt odległy. W sytuacji gdy przeszkodę stanowiłoby przykładowo wieloletnie odbywanie kary w więzieniu, należałoby uznać, że przeszkoda ma charakter trwały.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej może zostać uchylone, gdy przyczyna jego orzeczenia ustanie. Warto zaznaczyć, że samo ustanie przyczyny zawieszenia władzy rodzicielskiej nie powoduje jej przywrócenia ex lege, dopiero orzeczenie o uchyleniu zawieszenia wywołuje taki skutek. Przyczyna zawieszenia władzy rodzicielskiej ustaje również w sytuacji, gdy przeszkoda potraktowana jako przemijająca okazuję się mieć charakter trwały. W takim przypadku, po uchyleniu zawieszenia, sąd rozważy możliwość pozbawienia władzy rodzicielskiej.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Ograniczenie władzyrodzicielskiej może nastąpić:
- z urzędu – w takiej sytuacji rodzice dostają zawiadomienie o wszczęciu postępowania i mają możliwość przedstawić własne dowody świadczące o należytym wykonywaniu władzy rodzicielskiej,
- na wniosek jednego z rodziców przeciw drugiemu, w sytuacji gdy strony są mocno skonfliktowane i nie potrafią się porozumieć w najprostszych sprawach związanych z wychowaniem i opieką małoletniego dziecka.
Sąd ma również obowiązek orzekać o władzy rodzicielskiej w sprawach o separacje, rozwód czy unieważnienie małżeństwa – w tych przypadkach oczywiście sąd może pozostawić pełną władze rodzicielską w rękach obojga rodziców. Niemiej jednak przed podjęciem decyzji sąd obowiązkowo bada kwestię władzy rodzicielskiej i sprawdza czy obecna sytuacja może pozostać bez zmian. Nierzadko zdarza się, że po rozwodzie władza rodzicielska jednemu z rodziców zostaje jednak ograniczona.
Spotykane są sytuacje, w przypadku rozwodu i zamieszkania rodziców oddzielnie, iż Sąd orzeka o pozostawieniu władzy rodzicielskiej rodzicowi z którym zamieszkuje małoletnie dziecko, a drugiemu z rodziców ogranicza władze rodzicielską np. do współdecydowania o istotnych kwestiach związanych z dzieckiem, np. o edukacji czy inwazyjnych zbiegach medycznych. W pozostałych sprawach decyduje wyłącznie rodzic, z którym mieszka dziecko. Warto zaznaczyć, że w takich przypadkach ograniczenie władzy rodzicielskiej ma miejsce tylko w sytuacji, gdy rodzice nie są w stanie dojść do porozumienia w kwestiach dotyczących dziecka.
Inną kategorią są sytuacje, w których władza rodzicielska zostaje ograniczona wskutek zaniedbywania dziecka przez jednego z rodziców. Władza rodzicielska może być ograniczona zawsze gdy zachowanie rodzica sprawia, że dobro dziecka jest zagrożone – oznacza to sytuacje w której istnieje podejrzenie, że interes majątkowy oraz osobisty dziecka może zostać nieodpowiednio wykorzystany. Dobro dziecka jest zagrożone przede wszystkim w sytuacjach gdy rodzic zajmuje się dzieckiem, będąc pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego, nie interesuje się szkolnym obowiązkiem dziecka lub nie pozwala na przeprowadzenie zabiegu mającego na celu uratowanie życia dziecka.
Najczęściej ograniczenie władzy rodzicielskiej wiąże się z nałożeniem na rodziców pewnych obowiązków i zakazów przez sąd. W pierwszej kolejności jednak sąd, mając na celu pomoc rodzinie, może zobowiązać rodziców dziecka do określonego postępowania lub skierować ich do specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, udzielaniem porad lub do placówek świadczących rodzinie inną pomoc. Sąd może również określić czynności jakich rodzice nie mogą wykonywać bez jego zezwolenia a także zarządzić stały nadzór kuratora sądowego nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej lub skierować małoletniego do placówki sprawującej częściową piecze nad dziećmi. Ponadto możliwe jest także wydanie przez sąd zarządzenia o umieszczeniu małoletniego w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w rodzinie zastępczej – dzieje się tak jedynie wtedy, gdy władza rodzicielska zostanie ograniczona zarówno ojcu jak i matce dziecka.
W celu ograniczenia władzy rodzicielskiej byłemu lub obecnemu małżonkowi należy skierować wniosek do wydziału rodzinnego sądu rejonowego w obrębie którego mieszka dziecko. Wniosek może złożyć:
- każdy z rodziców dziecka
- każdy, kto posiada wiedze o zdarzeniach świadczących o tym, że dziecko może być zaniedbywane i krzywdzone, na przykład, kiedy dziecko jest niedożywione lub nosi ślady domowej przemocy.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej stanowi ostateczne rozwiązanie. Sąd podejmuje taką decyzje w sytuacji, gdy:
- władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody – rodzic odbywa długoletnią karę w zakładzie karnym lub cierpi na chorobę psychiczną,
- władza rodzicielska jest nadużywana przez rodziców – stosowana jest przemoc psychiczna lub fizyczna w stosunku do dziecka,
- rodzice zaniedbują w sposób rażący obowiązki rodzicielskie – alkoholizm rodziców, inny nałóg czy brak łożenia na utrzymanie dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej, podobnie jak w przypadku jej ograniczenia, skutkuje utratą przez rodziców uprawnień związanych ze sprawowaniem pieczy nad dzieckiem.
Sąd może ograniczyć utrzymywanie kontaktów z dzieckiem, jeżeli uzna, że wymaga tego dobro dziecka. Natomiast w sytuacji, gdy utrzymywanie kontaktów z dzieckiem poważnie zagrażałoby dobru dziecka lub je naruszało sąd może zakazać rodzicowi kontaktów z dzieckiem.
Pozbawienie władzy nie wpływa na obowiązek alimentacyjny rodzica względem dziecka. Rodzic ma również prawo do dziedziczenia po dziecku w sytuacji, gdy zmarłoby ono wcześniej, naturalnie dziecko zachowuje też prawo do dziedziczeniu po rodzicach.
Warto zaznaczyć, że władza rodzicielska może zostać przywrócona w sytuacji, gdy ustanie przyczyna, która stanowiła podstawę do orzeczenia o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej. Sąd zawsze powinien mieć na uwadze dobro dziecka i dokładnie zbadać czy ustanie przyczyny zawieszenia, ograniczenia lub pozbawienia władzy ma charakter trwały a także sprawdzić czy nie zachodzą inne przesłanki zawieszenia, ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej oraz czy w sytuacji odzyskania władzy rodzicielskiej, rodzice będą w stanie wychowywać dziecko w należyty sposób.
Wniosek o zawieszenie, ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika. W celu pozytywnego rozpatrzenia sprawy, we wniosku należy umieścić:
- datę i miejscowość,
- oznaczenie sądu,
- imię i nazwisko, PESEL oraz adres osoby składającej wniosek,
- imię i nazwisko, PESEL oraz adres uczestników postępowania,
- imię i nazwisko oraz adres pełnomocnika – może nim być adwokat, radca prawny, rodzic lub rodzeństwo,
- żądanie zawieszenia, ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzica
- uzasadnienie żądania,
- podpis,
- załączniki – akt urodzenia dziecka, dowody wymienione w piśmie.
Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł i należy ją uiścić na rachunek danego sądu. Jeżeli znalazłeś się w trudnej sytuacji i nie wiesz co robić, skontaktuj się z Kancelarią. Nasze bogate doświadczenie w sprawach rodzinnych, przyspieszy rozwiązanie Twoich problemów i znajdzie najkrótszą drogę do ich rozwiązanie, kierując się przede wszystkim dobrem Twojego dziecka.